قسم طلاق گره کور قانون و شریعت

November 20, 2020
نوشته : پروین ذبیحی،

قسم طلاق شکلی از اشکال مختلف خشونت خانگی است که در برخی ازکشورها ازجمله ایران وعراق رواج دارد.این رسم همچنین درکشور هندوستان نیز رایج بوده که در سال گذشته توسط نخست وزیر این کشوراین رسم لغو گردیده.قسم طلاق در میان سنی مذهبان و بخصوص در کردستان ایران وعراق جزیی جدایی ناپذیر از اداب و رسوم مذهبی و قومی است و در حقیقت زاییده فرهنگ مردسالاری است.

مطابق این رسم وایین، که ازجایگاه مذهبی برخورداراست مرد با مجوز شرعی می تواند با گفتن پنج کلمه ( قسم به سه طلاقم اگر….) همسرش را طلاق دهد.گاهی نیز در انجام معاملات از این قسم استفاده می شود.مثلا اگر مرد بگوید به سه طلاقه ام قسم و یا بر من طلاق باشد با فلان شخص سخن نخواهم گفت یا فلان معامله را انجام نخواهم داد و یا چنانچه مردی همسرش را از انجام هر کاری حتی بیرون رفتن از خانه به قصد رفتن به خانه پدری منع کند ولی همسرآن عمل را انجام دهد، ادامه روابط زناشویی حرام است و جهت کسب تکلیف باید به شورای روحانیت اهل تسنن مراجعه نمایند.بعد از شرح ماجرا، شورابا نوشتن نامه ای به دادگاه نظر خود را بر باطل بودن صیغه عقد و صحه گذاشتن برامرطلاق اعلام می دارد.از اینرو در سه طلاقه مرسوم در بین اهل سنت قاضی با استناد به حکم شورا وبدون رضایت زوجه مجبوربه صدور حکم طلاق می شود.

ناگفته نماند مطابق دوماده 1134 و 1135 قانون مدنی ایران امرطلاق باید منجزودرحضور قاضی و دو شاهد عادل دردادگاه انجام شود .همچنین به این دلیل که مرد، بدون شاهد وعدم حضوردردادگاه به جای قانون تصمیم گرفته است ازطرف قاضی محکوم به پرداخت کلیه حق و حقوق همسرش می باشد و این حکم لازم الاجرا می گردد. در حالیکه اکثریت قریب به اتفاق زنان قربانی این ماجرا از حقی که دادگاه برایشان قایل است اطلاعی ندارند.

از اینرودرمناطقی که پیروان این مذاهب اکثریت را دارند مقررات محلی با حفظ حقوق سایرمذاهب در حدود اختیارات شوراها بر طبق آن مذاهب خواهد بود ومطابق اصل 12 قانون اساسی شورای روحانیت می تواند بر تمامی احکام از جمله حکم طلاق نظارت کند.بنابراین ما شاهد این هستیم که وقتی مردی قسم طلاق می خورد ، زن را بدون هیچگونه حق و حقوق و تبعات ناشی از بیرون کردن اوازخانه، در معرض «امر محلل*» قرارمی دهد. مطابق «امر محلل» اگر مردی بعد از قسم سه طلاق و حکم شورای روحانیت و دادگاه به دلایل مختلف از جمله داشتن فرزند بخواهد به زندگی مشترک برگردد شرعا وحتما باید «امرمحلل »صورت بگیرد و این امرخود خشونت جنسی عریانی است که در کنار سایر اشکال خشونت های وارد بر زنان به انها اعمال می شود.

ازموارد فوق می شود این استباط را داشت که «قسم طلاق» غیر قانونی وبه طور یک جانبه از طرف مردان جامعه مردسالار به زنان اعمال می شود و زن هیچگونه نقشی در تغییر این زندگی خشونت بار ندارد. قسم طلاق نقص حقوق اجتماعی و از نوع تعریف نشده خشونت خانگی است.درواقع به نظرمی رسد به علل مختلف ازجمله بی تفاوتی مراجع قضایی، ناشناخته بودن این معضل در سایر مناطق کشورو عدم تحقیق و پژوهش کافی در این زمینه هیچ گاه این عمل به عنوان شکلی از خشونت خانگی علیه زنان و کودکان تعریف نشده و در قانون مجازات هم جرم انگاری نشده است.این در حالی است که در جامعه ایی که طلاق ننگ اجتماعی به حساب می اید زن بی گناه و بی پناه مجبور به ترک خانه و فرزندانش می شود. با تمام پیامدها واسیب هایی که زنان مطلقه درجامعه تجربه می کنند ازجمله انزوای اجتماعی و بی پناهی ، قضاوتهای تنگ نظرانه وعدم امنیت در کناردیگران، بازخوردهای بدبینانه دیگران ،به حاشیه رانده شدن، ترس ازازدواج مجدد، جدایی از فرزندان ، فقروبیکاری ، ازاروخشونت های پنهان و اشکار جنسی، زندگی زنی که با قسم طلاق مواجه است بسیار دردناک است و دردناک ترازاین ماجرا این است که اگر بر عکس این اتفاق رخ بدهد یعنی زنی که در معرض انواع خشونت از طرف مرد قرار گرفته بخواهد از شرایط زندگی اش شکایت کند و درخواست طلاق بدهد باعث ننگ و ابروریزی اقوام و فامیل شده و شرف وحیثیت خانواده را به زیرسوال برده و به همین دلیل گاهأ به قتل می رسد. قتل دلبر خسروی در شهرمریوان که مجبوربه ازدواج اجباری شده بود و بارها توسط همسرش مورد ازار و شکنجه قرار گرفته بود و در نهایت زمانی که درخواست طلاق داد در مسیر دادگاه با ضربات چاقو توسط برادرش از پای درامد ، نمونه ای از قتل های ناموسی است که به دلیل لکه دار شدن شرف و ابروی فامیل صورت می گیرد.

به این ترتیب این سوال در ذهن ایجاد می شود که با توجه به قوانین عمومی کشورازجمله قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی و پیش بینی صورت گرفته در قانون اساسی وفانون رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه راهکارحل این معضل و گره کور آن از شریعت تا قانون چیست؟ از انجایی که احقاق حقوق شهروندی بدون حمایت دولت ها ممکن نیست این خلا قانونی تلاش وسیع و همه جانبه نمایندگان مجلس ، وکلا و قانونگذاران و سایر دست اندرکاران را در شرایطی که پیش نویس لایحه منع خشونت خانگی علیه زنان در راه مجلس است برای به تصویب رساندن این لایحه و جرم انگاری قسم طلاق و گنجاندن ان در قوانین منع خشونت خانگی می طلبد.به امید اینکه گامی موثر در جهت مقابله با خشونت علیه زنان ستمدیده سننی مذهب در مناطق کردنشین و مجازات مردان خشونت ورزباشد تا دیگر زنان علاوه بر تحمل سایر اشکال خشونت از جمله قتل ناموسی، ختنه ، سوزانده شدن، قربانی کابوس پایان ناپذیر قسم طلاق بر لحظه لحظه زندگی مشترکشان نباشند.

* توضیح «امر محلل »:

محلل(فارسی افغانستان:حلاله) در اسلام مردی ست که با زن سه طلاقه ، ازدواج می کند و او را طلاق می دهد تا ان زن بتواند دوباره با همسر پیشین خود ازدواج کند.

بر اساس قوانین شرعی اسلام اگر مردی دو بارهمسرش را طلاق دهد و دوباره به او رجوع کند پس ازسومین طلاق دیگر امکان ازدواج با او را ندارد مگر اینکه ان زن به عقد ازدواج مرددیگری دراید و پس از آمیزش جنسی از ان مرد طلاق گیرد.مردی که با ازدواج و همخوابگی با این زن موجب می شود تا امکان ازدواج دوباره او با شوهر سابقش فراهم اید محلل یعنی حلال کننده نامیده می شود.