ستم مضاعف بر زنان کرد
سارا افراسیابی: روانشناس،نویسنده و فعال حوزه زنان
خشونت علیه زنان یک مسأله جهانی است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد خشونت علیه زنان را هرگونه عمل خشونتآمیزی بر پایه جنسیت که بتواند منجر به آسیب جسمانی، جنسی یا روانی زنان بشود، تعریف کرده است.
در واقع خشونت علیه زنان برای توصیف اعمال خشونتآمیزی استفاده میشود که جنسیت قربانی، پایه اصلی خشونت است. خشونتهای ناموسی خشونتهایی مانند آسیب جسمانی، حبس در خانه، تهدید به کشتن، توهین و تحقیر کلامی، تشویق و اجبار به خودکشی، اجبار برای انجام گواهی پرده بکارت و رعایت حجاب است که بر زنان و دختران یک خانواده توسط مردان آن خانواده(پدر، برادر،همسر یا همسرسابق) اعمال میشود.
این خشونتها به دلایلی مانند سبک لباس پوشیدن، تأخیر در به منزل آمدن، عاشق شدن یا برقراری رابطه با جنس مخالف، برقراری رابطه جنسی پیش از ازدواج، یا حتی سوءظن و بدگمانی اتفاق میافتد.
قتل ناموسی که قتل به خاطر شرف هم نامیده میشود، شدیدترین و فجیعترین نوع خشونت ناموسی است. واژه ناموس در فرهنگ لغت در همه جا مترادف و به معنای غیرت، شرف و مردانگی تعریف شده است. از آنجا که غیرت، شرف و مردانگی مردان همیشه ارتباط مستقیم با زنان داشته است، واژه غیرت در ادبیات، ناموسپرستی تعریف میشود. منظور از ناموس زنان خانوادهای هستند که وابسته به مرد است.
طبق گزارش سازمان حقوق بشری ههنگاو، از مارس 2021 تا مارس 2022 دستکم 94 زن در شهرهای مختلف کردستان به زندگی خود پایان دادهاند و 41 زن نیز کشته شدهاند.
5/14 درصد از این قتلها به دلایل (ناموسی) عنوان شده است. اما نکته حائز اهمیت این میباشد که این آمار به هیچ عنوان دقیق نیست و بیشتر قتلهای ناموسی خودکشی، خودسوزی، فرار از خانه یا گم شدن گزارش میشوند.
به کمک فضای مجازی و رسانهای شدن قتلهای ناموسی در دوسال اخیر بسیاری از تحلیلگران، رسانهها و حتی مردم عادی قتلهای ناموسی را به اقلیتهای اتنیکی به خصوص کرد و عرب نسبت میدهند و آمار بالای قتلها در این مناطق را صرفا به فرهنگ و سنتهای این گروههای اتنیکی مرتبط میدانند.
نمیتوان انکار کرد که آمار خشونت علیه زنان و قتلهای ناموسی در این مناطق بیشتراست اما نمیتوان در بررسی دلایل بروز این خشونتها دراین مناطق و به ویژه مناطق کردنشین (که محور این مقاله میباشد) تنها به عامل فرهنگ بسنده کرد.
استانهای کردنشین ایران علیرغم برخورداری از منابع سرشار طبیعی و نیروی انسانی با استعداد مناطق محروم بوده و فقر و بیکاری آمارهای بسیار بالایی در این شهرها دارند.
بسیاری از مردان کرد برای تأمین مخارج خانواده خود مجبور به کولبری میشوند.کولبری در مناطق کردنشین دیگر چهرهای مردانه ندارد و تعدادی از زنان کرد هم به دلیل سرپرست خانوار بودن و ناتوانی از یافتن شغل مناسب به این کار روی آوردهاند.
آسیبهای ناشی از فقر و محرومیت اقتصادی بر هیچکس پوشیده نیست و سلامتروان افراد را تحت تأثیر قرار میدهد. افسردگی، نرخ بالای خودکشی، سن پایین ازدواج، اردواج اجباری، آمار بالای طلاق و اعتیاد تنها تعدادی از آسیبهای روانی و اجتماعی ناشی از محرومیت میباشند.
محرومیت اقتصادی و اجتماعی، نبود آموزش و سرکوب سیاسی گسترده توسط حکومت جمهوری اسلامی ایران همگی از عوامل زمینهساز بروز خشونت علیه زنان هستند.
حکومت ایران به عمد و با به کارگیری سیاستهای تبعیضآمیز با تمامی مناطق کردنشین ایران برخورد میکند.
براساس آمارهای رسمی استانهای غرب کشور مانند ایلام، دارای بالاترین آمار در بیکاری و خودکشی زنان هستند. زنان مناطق کردنشین ایران، قربانیان اصلی سیاستهای حکومت ایران برای عقبماندگی سیاسی و اجتماعی این مناطق هستند.
از طرف دیگرهرگونه فعالیت فعالین مدنی در این مناطق با عنوان اقدام علیه امنیت ملی با شدیدترین روشها سرکوب میشود و بسیاری از فعالین کرد اعم از زن و مرد در زندان بهسر میبرند. طبق گزارش سازمان حقوق بشری ههنگاو طی آوریل 2022، دستکم 15 فعالی سیاسی و مدنی کرد توسط دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایران محاکمه و در مجموع به 12 سال و 3 ماه حبس تعزیری و 2 سال و 11 ماه و 4 روز حبس تعلیقی محکوم شدهاند.
همه این عوامل در کنار نبود قوانین حمایتی از زنان در ایران، تولید و بازتولید مفهوم ناموس و آموزههای مردسالاری در رسانههای اجتماعی ایران خشونت علیه زنان را تسهیل میکند.
از اینرواست که زنان کرد علاوه بر تمام خشونتهایی که در ایران به زنان میشود، خشونت و تبعیض سیاسی را هم تجربه میکنند. در ایران به خصوص زنان متعلق به اقلیتهای اتنیکی مانند کرد با ستم مضاعف و تبعیض چندگانه اعم از جنسیتی، ملی، مذهبی روبهرو هستند و تجربه زیستی متفاوتی از زن بودن و تحت خشونت و تبعیض قرار گرفتن از زنان مرکزنشین را دارا میباشند.
سارا افراسیابی- روانشناس،نویسنده و فعال حوزه زنان