درک زبان و جنسیت

نوشته: آلیسون جولی، ترجمه ملیحه مغازه ای (ناشر: قصید سرا – چاپ اول 1399)

این کتاب 190 صفحه و شامل 6 فصل است و علاوه بر پیشگفتار نویسنده و مقدمه مترجم، نویسنده مقدمه ای بر ترجمه فارسی آن نگاشته است. آلیسون جولی در این کتاب به تاثیرات و رابطه زبان و جنسیت می پردازد و شکل­گیری جنسیت زدگی زبانی را در نهادهای مختلف از جمله خانواده، مدرسه، محل کار، مذهب و اجتماع تحلیل می­کند. نویسنده تأکید می­­کند که اصطلاحات و کلمات و حتی حرکات سخنران در مخاطب تأثیر گذار است. در واقع، جنسیت زدگی از اوان کودکی آغاز می­شود و در انسان­ها از طریق گفتارهای افراد خانواده، آموزگاران ، همکاران ، دوستان و نهادهای مختلف از جمله نهاد های مذهبی و آموزشی در انسان ها درونی می­شود و بینش یا نگاه جنسیتی آنان را شکل می دهد. این بینش با افزایش آگاهی و اراده افراد قابل تغییر است، اما احتیاج به آموزش عمیق مفهوم جنسیت  و تفاوت آن با جنس دارد،  زیرا بسیاری جنس را با جنسیت یکسان می دانند، در حالیکه کلیشه های مردانگی و زنانگی در محیط آموخته می شود و  امری ذاتی نیست و با جنس رابطه ندارد. نویسنده در مقدمه­اش در ترجمه فارسی می گوید:” کیستی ما و چگونگی ارتباط کسانی که در اطراف زندگی ما هستند در مرکز زندگی ما قرار دارد. نزدیکترین روابط ما عمیقا با جنسیت گره خورد است: چگونه رفتار می­کنیم، چگونه درک می­کنیم و چگونه با دیگران به توافق می رسیم.” آلیسون جولی بر این نکته تأکید می­کندکه قدرت  قومی ، مذهبی و هویت ها و مشخصه های طبقه اجتماعی با جنسیت به صورت پیچیده ای پیوند دارد و به طور کلی انسان ها خود را طبق آنچه افراد جامعه از آنها انتظار دارند، می شوند تا مورد قبول قرار گیرند. بنابراین، زنان و مردان در دوره های تاریخی و محیط های جغرافیایی مختلف متفاوت هستند و این به علت شرایط محیطی است، بنابراین مفاهیم جنسیتی یکسان و مطلق و قابل تعمیم برای همه دوره ها و جوامع نیستن. به علاوه حتی در یک دوره و یک جامعه خاص همه افراد آن درکی یکسان از جنسیت ندارند و برداشت آنان از این مفاهیم نسبت به میزان آگاهی آنان متفاوت است..

اگر چه آلیسون جولی در این کتاب برای مباحث خوداز مصداق های جوامع غربی استفاده می­کند، اما کلیشه­های مشابهی در دیگر کشورها از جمله ایران وجود دارد. ما در ایران بسیاری ازمثال های کتاب را در زندگی خود، چه زن باشیم و چه مرد تجربه کرده­ایم. بنابراین، می­توان با قاطعیت گفت این کتاب صرفا یک نوشته پژوهشی نیست، بلکه نقش آگاهی بخشی جنسیتی ایفا می کند. با وجود اینکه کلیشه ها و نقش های جنسیتی در چند دهه گذشته در نتیجه مقاومت­ ها و مبارزات انسان­ های آگاه تحول یافته، اما هنوز گفتمان اقتدارگرا و جنسیت زده در بسیاری از کشورها حاکم است. این گفتمان که بر تفاوت عمیق میان جنس زن و مرد قائل است،  تفکر فرادستی مردان و فرودستی زنان را در نقش ها و موقعیت ها و قوانین خانوادگی و اجتماعی توجیه و بر جامعه تحمیل می کند. این کتاب و نوشته های مشابه می توانند اینگونه تفکرات، گفتمان­ ها و کلیشه­ های  جنسیت زده را به چالش بکشند و انسان ها را برای تغییر خود و دیگران برانگیزند.